ZARARLILAR VE HASTALIKLAR REHBERİ

Bitkiler, doğal yaşamlarının bir parçası olarak zaman zaman zararlılar ve hastalıklarla karşı karşıya kalır. Bu sorunlar yalnızca ev bitkilerinde değil; bahçe bitkileri, süs bitkileri, sebzeler, meyve ağaçları ve tarla bitkilerinde de sıkça görülür.

Doğru teşhis ve hızlı müdahale, bitkinin sağlığını korumak için kritik öneme sahiptir.

Bu rehber, en yaygın zararlıları, hastalık türlerini, belirtileri, korunma yöntemlerini ve doğal/kimyasal çözüm yollarını detaylı biçimde sunar.

1. ZARARLILAR

Bitkilerde zararlılar genellikle özsuyu emerek, yaprakları delerek, kökleri kemirerek veya bitki dokusuna zarar vererek gelişimi durdurur. Aşağıda tüm bitki türlerinde yaygın olarak görülen zararlılar listelenmiştir.

1.1. Yaprak Biti (Aphid)

Bitki özsuyunu emen, küçük ve hızlı çoğalan yumuşak vücutlu böceklerdir.

Belirtiler

• Yapraklarda kıvrılma

• Yapışkan salgı (bal özü)

• Karıncalanma

• Solgunluk

• Yeni sürgünlerde bozulma

Doğal Çözümler

• Arap sabunu + su karışımı

• Neem yağı spreyi

• Sarı yapışkan tuzak

Kimyasal Çözümler

• Sistemik böcek ilaçları

• Piretrin içerikli preparatlar

1.2. Unlu Bit (Mealybug)

Beyaz pamuksu görünüm, en çok ev bitkilerinde ve meyve bitkilerinde görülür.

Belirtiler

• Yaprak diplerinde pamuksu topaklanma

• Yaprak sararması

• Zayıf gelişim

• Ballı madde nedeniyle kararma (fumajin)

Doğal Çözümler

• İzopropil alkol ile uygulama

• Neem yağı

• Düzenli temizlik

Kimyasal Çözümler

• Kontakt etkili insektisit

• Sistemik böcek ilaçları

1.3. Örümcek Akarı (Spider Mite)

En tehlikeli zararlılardandır; sıcak ve kuru ortamları sever.

Belirtiler

• Yaprak üzerinde minik sarı noktalar

• Yaprak altlarında ince ağlar

• Yaprak dökülmesi

• Bitkinin genel çökmesi

Doğal Çözümler

• Nem seviyesini artırma

• Su + arap sabunu karışımı

• Düzenli duşlama

Kimyasal Çözümler

• Akarisitler

• Sistemik pestisitler (önerilen son çare)

1.4. Beyaz Sinek (Whitefly)

Belirtiler

• Bitkiyi salladığınızda uçuşan küçük beyaz böcekler

• Yapraklarda yapışkan salgı

• Gelişim bozukluğu

Doğal Çözümler

• Sarı yapışkan tuzak

• Arap sabunu spreyi

• Neem yağı

Kimyasal Çözümler

• Sistemik böcek ilaçları

• Yumurta ve larva döneminde gelişim düzenleyiciler

1.5. Trips (Thrips)

Belirtiler

• İnce çizgi ve gümüşi lekeler

• Çiçeklerde bozulma

• Yeni yaprakların deforme çıkması

Doğal Çözümler

• Mavi yapışkan tuzak

• Neem yağı

• Soğuk suyla duşlama

Kimyasal Çözümler

• Temas etkili ilaçlar

• Sistemik çözümler

1.6. Kök Sinekleri ve Kök Zararlıları

Belirtiler

• Saksı yüzeyinde minik sinekler (fungus gnats)

• Kök çürümesi

• Yavaş büyüme

Doğal Çözümler

• Toprağı fazla ıslak bırakmamak

• Tarçın tozu kullanmak

• Sarı tuzaklar

Kimyasal Çözümler

• Toprak uygulamalı insektisitler

1.7. Salyangoz ve Sümüklüböcek

Genellikle dış mekân bitkilerini etkiler.

Belirtiler

• Yapraklarda büyük delikler

• Gece aktiflik

• Parlak izler

Doğal Çözümler

• Kahve telvesi

• Bira tuzakları

• Bakır şerit

Kimyasal Çözümler

• Moluskisit pelletler

2. HASTALIKLAR

Bitki hastalıkları genel olarak mantar, bakteri, virüs, fizyolojik bozukluklar şeklinde ayrılır.

2.1. Mantar (Fungal) Hastalıkları

Bitkilerde en yaygın hastalık türüdür.

2.1.1. Külleme Hastalığı (Powdery Mildew)

Yaprak üzerinde un serpilmiş gibi beyaz tabaka oluşumu.

Nedenleri

• Nemli ve havasız ortam

• Yaprakların sürekli ıslak kalması

Çözüm

• Hasta yaprakları temizleyin

• Bitkiyi havalandırın

• Sodyum bikarbonat (karbonat spreyi)

• Fungusit uygulaması

2.1.2. Mildiyö

Belirtiler

• Yaprak altlarında gri–mor lekeler

• Yapraklarda sararma

• Kuruma

Çözüm

• Yaprak ıslaklığını azalt

• Etkili fungusit kullan

• Enfekte bölgeleri budayın

2.1.3. Kök Çürümesi (Root Rot)

Genellikle aşırı sulama ile oluşur.

Belirtiler

• Kötü koku

• Kararmış kökler

• Bitkinin çökmesi

Çözüm

• Bitkiyi kuru yeni bir toprağa alın

• Aşırı sulamayı kesin

• Gerekirse kök çürüğü ilaçları

2.2. Bakteriyel Hastalıklar

Virüs kadar sık görülmez ancak hızlı yayılır.

2.2.1. Bakteriyel Yanıklık

Belirtiler

• Yaprak kenarlarında kahverengi sert lekeler

• Sararma

• Ani solma

Çözüm

• Enfekte kısımları kesin

• Steril budama aleti kullanın

• Bakırlı ilaçlar

2.3. Viral Hastalıklar

Tedavisi yoktur; yalnızca yayılması engellenebilir.

2.3.1. Mozaik Virüsü

Belirtiler

• Yapraklarda mozaik deseni

• Deforme yaprak

• Yavaş büyüme

Çözüm

• Hasta bitkiyi izole et

• Zararlılarla mücadele et

• Elleri ve aletleri dezenfekte et

2.4. Fizyolojik Sorunlar (Hastalık Değil Ama Çok Yaygın)

Işık Eksikliği

• Soluk renk

• Cılız gelişim

Aşırı Gübreleme

• Yaprak uçlarında yanık

• Tuz birikimi

Ani sıcaklık değişimi

• Yaprak dökümü

• Çiçek dökülmesi

3. KORUNMA VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER

Zararlı ve hastalıklarla mücadelede en önemli nokta koruyucu bakımtır.

3.1. Doğru Sulama Alışkanlığı

Aşırı sulama → kök çürümesi, fungus, sinek oluşumu.

Toprağın her zaman hafif nemli olması ideal değildir.

3.2. Temizlik ve Hijyen

• Kurumuş yaprakları düzenli temizleme

• Budama sonrası alet dezenfeksiyonu

• Yaprak silme (toz birikimi ışığı azaltır)

3.3. Hava Akışı

Havasız ortamlar mantar hastalıklarını tetikler.

3.4. Yeni Bitki Karantinası

Yeni alınan bitki 10–14 gün diğerlerinden uzak tutulmalıdır.

3.5. Toprak ve Saksı hijyeni

• Eski toprak yeniden kullanılmamalı

• Saksı değişimi sonrası temizlik önemli

4. DOĞAL ÇÖZÜM TARİFLERİ

SEO ve kullanıcı faydası için bu bölüm özellikle önemlidir.

4.1. Arap Sabunu Spreyi

• 1 litre su

• 1 tatlı kaşığı arap sabunu

• 1 çay kaşığı zeytinyağı (opsiyonel)

Tüm zararlılara karşı etkilidir.

4.2. Nem Yağı Spreyi

• 1 litre su

• 1 çay kaşığı neem yağı

• ½ çay kaşığı sıvı sabun

5–7 günde bir uygulanabilir.

4.3. Karbonat Spreyi (Mantar İçin)

• 1 litre su

• 1 yemek kaşığı karbonat

• 1 çay kaşığı arap sabunu

Külleme ve mildiyöde etkilidir.

5. SIK GÖRÜLEN PROBLEMLER VE HIZLI TEŞHİS TABLOSU